Wyrok SN II CR 107/81 z dnia 22 kwietnia 1981 r.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna
z dnia 22 kwietnia 1981 r.
II CR 107/81
Roszczenia z tytułu nakładów nie są wyłączone spod dyspozycji art. 134 i 137 kkw. Oznacza to, że osoba bliska może w procesie przeciwko Skarbowi Państwa nie tylko zwalczać domniemanie, że zajęta nieruchomość stanowi majątek wspólny, lecz także może w tym procesie wykazywać, że wprawdzie nieruchomość jest objęta wspólnością ustawową, jednakże określone nakłady dokonane zostały na tę nieruchomość z jej majątku odrębnego. W takim zaś zakresie to, co stanowi majątek odrębny małżonka, nie podlega zabezpieczeniu i egzekucji w związku z grożącą drugiemu małżonkowi grzywną lub konfiskatą majątku. W przypadku orzeczenia konfiskaty całości lub części majątku jednego z małżonków pozostających we wspólności ustawowej dojdzie do powstania współwłasności między Skarbem Państwa a małżonkiem osoby skazanej z tym zastrzeżeniem, że podziałem na części równe objęta będzie część majątkowa, stanowiąca uprzednio wspólność majątkową, pomniejszona o wartość nakładów zwolnionych spod zabezpieczenia, wobec wykazania, że pochodzą one z majątku odrębnego.
Uzasadnienie
Powódka Helena M. w pozwie przeciwko pozwanemu – Skarbowi Państwa – Prokuraturze Generalnej PRL domagała się zwolnienia od egzekucji nieruchomości zabudowanej – zapisanej w Państwowym Biurze Notarialnym w Lesznie w księdze wieczystej Kw. Kr nr (…), a zajętej przez Komornika Sądu Rejonowego w Lesznie na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym Prokuratury Generalnej w Warszawie z dnia 10 lipca 1980 r. w sprawie przeciwko mężowi powódki – Stefanowi M. – w części dotyczącej udziału powódki w wysokości 300.000 zł, stanowiącej jej majątek odrębny.
W toku postępowania w sprawie powódka żądanie powyższe zmieniła o tyle, że ostatecznie domagała się zwolnienia spod zajęcia równowartości nakładu powódki w wysokości 300.000 zł jako stanowiącej jej mienie odrębne.
Sąd Wojewódzki w Lesznie z siedzibą w Kościanie wyrokiem z dnia 16 grudnia 1980 r. powództwo oddalił. Sąd uznał, że nie zostało dotychczas ustalone, czy rzeczywiście i w jakiej wysokości dokonane zostały przez powódkę z jej majątku odrębnego nakłady na majątek wspólny. Ustalenia tego powódka nie domaga się. Zresztą, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, nie mogłoby to nastąpić bez udziału zainteresowanego męża powódki. Ustalenia takie nie stanowiłyby zresztą w chwili obecnej podstawy do wyodrębnienia z majątku wspólnego, będącego majątkiem bezudziałowym, jakiejkolwiek części na rzecz powódki wolnej od zakazu obciążania czy też zbywania, ani nawet też podstawy do przyjęcia wartości nakładów w chwili ich poczynienia za równą temu, czego zresztą powódka będzie mogła domagać się w przypadku zniesienia ustawowej wspólności majątkowej i rozliczenia się małżonków (art. 45 kro). Ponadto uwzględnić należy, że ewentualnemu wyodrębnieniu w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej jakiejkolwiek części majątku czy też wartości sprzeciwia się art. 36 kro, który nakazuje współdziałanie obu małżonków w zarządzie majątkowym wspólnym. W konkluzji swoich rozważań Sąd Wojewódzki wyraził pogląd, że w świetle art. 125 kkw i art. 45 kro dopiero w wypadku prawomocnego orzeczenia w stosunku do małżonka powódki kary konfiskaty majątku lub jego części, co spowoduje, że przedmioty majątkowe, których konfiskata będzie dotyczyła, utracą charakter składników majątku wspólnego, będą miały odpowiednie zastosowanie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Wtedy też przy rozliczeniu Skarbu Państwa i powódki będzie mogło dojść do ustalenia udziału w przedmiotach objętych wspólnością majątkową z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z małżonków przyczynił się do ich nabycia, jak również powódka będzie mogła żądać zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na majątek wspólny z majątku odrębnego.
W rewizji powódka wniosła o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i zwolnienie od egzekucji nieruchomości w połowie oraz w wysokości 300.000 zł jako jej nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny, bądź też o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Skarżąca zarzuca naruszenie art. 134 § 2, 137 i 125[1] kkw oraz sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 45 kro dopuszcza rozliczenia w związku z nakładami i wydatkami poczynionymi z majątku wspólnego na majątek odrębny i odwrotnie tylko przy podziale majątku wspólnego, a wyjątkowo również w czasie trwania wspólności ustawowej, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Zasada odnosi się jednakże do stosunków majątkowych między małżonkami. W niniejszej sprawie chodzi natomiast o roszczenie powódki przeciwko Skarbowi Państwa o zwolnienie spod zabezpieczenia określonej kwoty, stanowiącej wartość nakładów poczynionych przez nią z majątku odrębnego na majątek wspólny. Roszczenia z tytułu nakładów nie są wyłączone spod dyspozycji art. 134 i 137 kkw. Oznacza to, że osoba bliska może w procesie przeciwko Skarbowi Państwa nie tylko zwalczać domniemanie, że zajęta nieruchomość stanowi majątek wspólny, lecz także może w tym procesie wykazywać, że wprawdzie nieruchomość jest objęta wspólnością ustawową, jednakże określone nakłady dokonane zostały na tę nieruchomość z jej majątku odrębnego. W takim zaś zakresie to, co stanowi majątek odrębny małżonka, w danym wypadku wierzytelność z tytułu nakładów nie podlega zabezpieczeniu i egzekucji w związku z grożącą drugiemu małżonkowi grzywną lub konfiskatą majątku. W przypadku orzeczenia konfiskaty całości lub części majątku jednego z małżonków pozostających we wspólności ustawowej dojdzie do powstania współwłasności między Skarbem Państwa a małżonkiem osoby skazanej z tym zastrzeżeniem, że podziałem na części równe objęta będzie część majątkowa, stanowiąca uprzednio wspólność majątkową, pomniejszona o wartość nakładów zwolnionych spod zabezpieczenia, wobec wykazania, że pochodzą one z majątku odrębnego. Z tych względów zarzut naruszenia art. 134 i 137 kkw uznać należy w odniesieniu do żądania zwolnienia spod zabezpieczenia udziału powódki z tytułu nakładów za trafny.
Natomiast wbrew wywodom skarżącej nie można uznać za trafny poglądu, że wykazanie, iż nieruchomość stanowi majątek wspólny małżonka, uzasadnia samo przez się zwolnienie 1/2 nieruchomości spod zabezpieczenia.
Majątek wspólny odpowiada bowiem za długi zaciągnięte przez któregokolwiek z małżonków (art. 41 § 1 kro), a zwolnienie spod zabezpieczenia mogłoby nastąpić jedynie w przypadku wykazania przesłanek z art. 41 § 3 kro, jeżeli chodzi o roszczenia cywilne, lub przesłanek z art. 125[1] § 2 kkw, jeżeli chodzi o karę grzywny lub inne należności wymienione w tym przepisie.
Z tych względów zaskarżony wyrok należało uchylić i sprawę przekazać Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ