Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 15 czerwca 1976 r.
III CZP 12/76
Uczestnik postępowania o podział majątku objętego wspólnością ustawową może zgłosić na podstawie art. 351 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc wniosek o uzupełnienie postanowienia o podziale tego majątku przez orzeczenie o terminie i sposobie uiszczenia dopłaty pieniężnej wyrównującej wartość udziału w majątku wspólnym, chociażby w postępowaniu o podział nie żądał rozłożenia dopłaty na raty.
Uzasadnienie
Przepis art. 46 kro nakazuje w sprawach, nie unormowanych w artykułach poprzedzających, stosować do podziału majątku objętego wspólnością ustawową odpowiednio przepisy o dziale spadku. Przepisy te zawierają dalsze odesłanie w art. 1035 kc do przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych. Wchodzą tu w grę przepisy regulujące zniesienie współwłasności, a w szczególności art. 212 § 3 kc według którego, jeżeli przy podziale ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. Orzeczenie w tym przedmiocie jest obligatoryjne bez względu na to, czy uczestnicy postępowania zgłosili odpowiednie wnioski, czy nie. Uregulowanie takie opiera się na założeniu, że nie można wymagać od uczestników, by w każdym wypadku występowali z konkretnymi wnioskami co do terminu i sposobu uiszczenia spłat lub dopłat, jeżeli żądają określonego sposobu uiszczenia spłat lub dopłat, jeżeli żądają określonego sposobu zniesienia współwłasności (podziału majątku wspólnego), przy którym żadne spłaty lub dopłaty nie obciążyłyby ich. Jeżeli zaś sąd znosi współwłasność lub dokonuje podziału majątku inaczej, to rzeczą sądu jest wyręczyć niejako uczestnika postępowania, który takim orzeczeniem może być zaskoczony i po rozważeniu okoliczności danej sprawy oznaczyć z urzędu taki termin i sposób uiszczenia dopłat lub spłat, który jest najbardziej wskazany ze względu na stosunki majątkowe i osobiste uczestników postępowania.
Jeżeli wbrew temu nakazowi sąd nie zamieścił w postanowieniu orzeczenia w tym przedmiocie, a uzasadnienie nie wskazuje na to, że problem ten w ogóle miał na uwadze, uczestnikowi postępowania przysługuje na podstawie art. 351 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc żądanie uzupełnienia postanowienia. Wprawdzie można by twierdzić, że sąd, ustalając wysokość dopłaty bez rozłożenia jej na raty, dał wyraz stanowisku, że zapłata ma nastąpić niezwłocznie, ale z takim poglądem nie można byłoby się zgodzić. Przede wszystkim bowiem należy pamiętać o tym, że przepisy o procesie – a wśród nich i art. 351 kpc stosuje się do postępowania nieprocesowego tylko odpowiednio (art. 13 § 2 kpc). Odpowiednie ich stosowanie zaś zakłada zbędność takiego rozwiązania, według którego sąd musiałby w każdym wypadku zamieszczać w postanowieniu deklaratywne stwierdzenie, że nie rozkłada zasądzonej dopłaty (spłaty) na raty, o ile uznaje, że w zebranym w sprawie materiale brak ku temu podstaw. Skoro tak, to tylko uzasadnienie orzeczenia może być miarodajne dla stwierdzenia, czy zasądzona przez sąd bez bliższych określeń – dopłata (spłata) jest płatna niezwłocznie. Jeżeli zaś uzasadnienie orzeczenia nie zawiera na ten temat żadnych wskazówek, to wówczas należy przyjąć, że sąd nie rozważał w ogóle zagadnienia terminu i sposobu uiszczenia dopłaty (spłaty) i nie zamieścił w postanowieniu tego orzeczenia, które stosownie do przepisu art. 212 § 3 kc powinien był zamieścić z urzędu. W takim wypadku zaś art. 351 kpc znajduje odpowiednie zastosowanie.
Z powyższych przyczyn należało odpowiedzieć na przedstawione pytanie w sposób wymieniony w sentencji.
ZADZWOŃ TERAZ