Postanowienie SN II CZ 42/98 z dnia 3 lipca 1998 r.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 3 lipca 1998 r.
II CZ 42/98
Radca prawny nie może być pełnomocnikiem procesowym w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 20 lutego 1998 r. Sąd Wojewódzki odrzucił kasację uczestnika postępowania Józefa J. wniesioną przez jego pełnomocnika będącego radcą prawnym od postanowienia (błędnie nazwanego wyrokiem) tego Sądu oddalającego apelację uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego, którym dokonany został podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami Józefem i Genowefą J. Sąd Wojewódzki stanął na stanowisku, że stosownie do art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 1982 r. Nr 19 poz. 145 ze zm.) w sprawie o podział majątku wspólnego, jako sprawie rodzinnej, radca prawny nie może być pełnomocnikiem uczestnika postępowania, a zatem działając w tym charakterze nie może wnieść kasacji; wniesiona przez niego kasacja jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu (art. 393[5] kpc).
W zażaleniu na postanowienie wymienione na wstępie uczestnik postępowania wniósł o jego uchylenie. Podniósł, że chcąc wnieść kasację skorzystał z pomocy fachowej – zwrócił się mianowicie do kancelarii prawniczej, w której sprawę przyjęto; nie mając wykształcenia prawniczego nie wiedział jakie sprawy może prowadzić radca prawny; w rezultacie wydania zaskarżonego postanowienia, w skomplikowanym i trudnym postępowaniu, zakończonym niekorzystnym dla niego orzeczeniem, został pozbawiony możliwości odwołania się.
Wnioskodawczyni Genowefa J., działając przez swego pełnomocnika będącego adwokatem, wniosła o oddalenie zażalenia i zasądzenie na jej rzecz od uczestnika postępowania kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Rozpoznając zażalenie Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 1982 r. Nr 19 poz. 145, Dz. U. 1989 r. Nr 33 poz. 175 i Dz. U. 1996 r. Nr 106 poz. 496) w brzmieniu zmienionym ustawą z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 1997 r. Nr 75 poz. 471) radca prawny może świadczyć pomoc prawną m.in. osobom fizycznym, lecz z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Pomocą prawną jest w szczególności – jak stanowi art. 7 ustawy o radcach prawnych – zastępstwo prawne i procesowe. Z przytoczonego unormowania wynika zatem, że radca prawny nie może być pełnomocnikiem procesowym strony (uczestnika postępowania) m.in. w sprawach rodzinnych. Powstaje pytanie, czy do spraw tych należą sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.
W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Wojewódzki nawiązał do mającej moc zasady prawnej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1983 r. III CZP 65/82 (OSNCP 1983/10 poz. 148), która oparta została na uznaniu, że sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami nie są w rozumieniu art. XII pwkpc sprawami „ze stosunków rodzinnych”. Pogląd ten wyrażony został na gruncie przepisu dotyczącego składu sądu i do jego uzasadnienia posłużyła w szczególności treść przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących składu sądu. Sąd Najwyższy przyjął przy tym, że podstawy do oceny charakteru spraw o podział majątku wspólnego na użytek dokonywanej wykładni art. XII pwkpc nie mogą stanowić występujące w tych sprawach elementy stosunku rodzinnego wynikające z podstaw materialnoprawnych.
Sąd Wojewódzki zasadnie przyjął, że wymieniona uchwała Sądu Najwyższego, podjęta na tle skreślonego ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 1996 r. Nr 43 poz. 189 ze zm.) art. XII pwkpc i odwołująca się do zmienionego tą ustawą art. 509 kpc, dotyczącego składu sądu w postępowaniu nieprocesowym, nie przesądza ani nie dostarcza wystarczających argumentów do przyjęcia, że sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami nie są sprawami rodzinnymi w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami są w zasadzie sprawami majątkowymi. Nie odbiera to im jednak charakteru spraw rodzinnych. Wynik tych spraw, niezależnie od tego, czy toczą się one po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami w wyniku ustania lub unieważnienia małżeństwa, czy też toczą się po ustaniu wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa (jak ma to miejsce w sprawie, w której wniesione zostało rozpoznawane zażalenie), ma istotny wpływ na sytuację majątkową nie tylko małżonków, ale wszystkich osób stanowiących rodzinę powstałą na skutek zawarcia małżeństwa. Dla ich rozstrzygnięcia mają znaczenie nie tylko stosunki majątkowe między małżonkami, ale także stosunki wynikające z więzi rodzinnej pomiędzy nimi i wywiązywania się przez małżonków z ich obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa (art. 23 kro). W szczególności znajduje to wyraz wówczas, gdy przedmiotem rozstrzygnięcia w tych sprawach jest ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 2 i 3 kro), tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie.
Związek spraw o podział majątku wspólnego z rodziną i ich znaczenie dla rodziny znalazły wyraz w uregulowaniu kwestii materialnoprawnych w nich występujących i z nimi związanych w art. 42- 46 kro (z odwołaniem do innych uregulowań).
Według przepisów procesowych sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami jednoznacznie zaliczone zostały do spraw rodzinnych. Przepisy art. 566 i 567 kpc, dotyczące tych spraw, zawarte są mianowicie w rozdziale zatytułowanym „Sprawy małżeńskie”, który stanowi część działu pt. „Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli”. Kolejny rozdział tego działu nosi zaś tytuł „Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze”.
Przytoczone okoliczności przemawiają za zasadnością poglądu wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu, iż do spraw rodzinnych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o radcach prawnych należą sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami. W konsekwencji tego poglądu Sąd Wojewódzki słusznie uznał, że radca prawny, mimo treści art. 87 § 1 kpc, nie może być pełnomocnikiem procesowym w takich sprawach. Artykuł 4 ust. 1 ustawy o radcach prawnych jest przepisem szczególnym w stosunku do ostatnio powołanego przepisu stanowiącego generalnie, że pełnomocnikiem procesowym w postępowaniu cywilnym może być m.in. radca prawny i wyłącza jego zastosowanie m.in. w sprawach rodzinnych. Zatem radca prawny nie może – jako pełnomocnik uczestnika postępowania – w sprawie o podział majątku wspólnego wnieść kasacji. Kasacja przez niego wniesiona, jest niedopuszczalna i stosownie do art. 393[5] kpc podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji, do którego została wniesiona. Zaskarżone postanowienie jest zatem zasadne. Trafności jego nie podważają okoliczności przytoczone na uzasadnienie zażalenia. Okoliczności te mogą ewentualnie stanowić podstawę wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji w razie jej wniesienia przez pełnomocnika uczestnika postępowania będącego adwokatem (art. 393[2] § 1 kpc). O powodzeniu tego wniosku można jednak będzie mówić w razie wykazania przez uczestnika postępowania, że nie wniósł kasacji w przepisanym terminie bez swojej winy (art. 168 § 1 kpc).
Mając na uwadze powyższe względy zażalenie należało oddalić (art. 393[19] w związku z art. 385 kpc).

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ