Art. 46. W sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
Orzeczenia:
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 maja 1994 r. I ACr 118/94
Nie jest możliwa sytuacja, w której czynność prawna byłaby sprzeczna z ustawą, ale zgodna z zasadami współżycia społecznego i jako taka nie mogłaby być uznana za nieważną, skoro według art. 58 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 maja 1994 r. I ACr 836/93
Eksmisja małżonka, który swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, pozbawia eksmitowanego jedynie uprawnień do zamieszkiwania we wspólnym mieszkaniu. Nie pozbawia go zaś tytułu prawnego, jaki powstał z przydziału spółdzielczego prawa do lokalu. Spółdzielnia mieszkaniowa nie może więc członkowi cofnąć wydanego przydziału według swego uznania.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 stycznia 2000 r. I CKN 283/99
Dział spadku obejmujący jego część (podział majątku wspólnego obejmujący jego część), orzeczony postanowieniem częściowym wydanym na podstawie art. 317 § 1 w związku z art. 13 § 2 kpc, nie jest częściowym działem spadku (częściowym podziałem majątku wspólnego) w rozumieniu art. 1038 § 1 kc w zw. z art. 46 kro.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 listopada 2000 r. I CKN 950/98
W sprawach o podział majątku wspólnego obowiązująca jest zasada rozliczenia z uwzględnieniem pełnej wartości udziału.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 1996 r. I CRN 55/96
W postępowaniu o podział majątku wspólnego (art. 566 i 567 kpc) sąd może objąć podziałem wchodzące w skład tego majątku prawo najmu lokalu mieszkalnego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia 3 marca 1998 r. I SA/Łd 1044/96
Przedmiotem małżeńskiej wspólności majątkowej nie są wyłącznie poszczególne rzeczy, ale masa majątkowa, w skład której wchodzą rzeczy ruchome, nieruchomości oraz inne przedmioty majątkowe. Każdy z małżonków po ustaniu wspólności majątkowej może rozporządzać swym udziałem w całości masy majątkowej, o ile nie narusza to uprawnień drugiego małżonka i tylko w takim zakresie, w jakim prawo to mu przysługuje.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 września 1999 r. II CKN 460/98
Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej każdy ze współmałżonków może samodzielnie dochodzić przypadającej mu części wierzytelności, jeżeli świadczenie dłużnika ma charakter podzielny. Jeżeli świadczenie jest niepodzielne, każdy z małżonków może dochodzić wierzytelności stanowiącej przedmiot wspólności tylko wtedy, gdy realizuje czynność zachowawczą w rozumieniu art. 209 kc.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 lipca 2001 r. II CKN 577/2000
W sprawach o podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową, kwota, która określa – w sposób przewidziany w art. 218 § 4 Prawa spółdzielczego – wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, w razie zaistnienia szczególnych okoliczności wpływających na rzeczywistą wartość tego prawa, może być odpowiednio podwyższona lub zmniejszona.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 17 stycznia 1984 r. II CR 432/83
Zgodnie z art. 211 zdanie 1 kc każdy z małżonków może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział polegający na przyznaniu każdemu z nich, w miejsce ich wspólnego dotychczas lokalu mieszkalnego, innego odpowiednio mniejszego lokalu. Natomiast żaden przepis, w tym i art. 211 zdanie 1 kc nie wymaga, żeby oboje małżonkowie musieli żądać zniesienia współwłasności przez taki podział. Stąd wydaniu postanowienia uwzględniającego przytoczone żądanie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że drugi z małżonków nie wyraża zgody na ten podział.
O sposobie zniesienia współwłasności (art. 42 i art. 46 kro w związku z art. 1035 oraz art. 212 § 2 i art. 211 kc) sąd rozstrzyga w sprawie o podział majątku wspólnego. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział tego majątku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie co do sposobu zniesienia współwłasności (art. 567 § 3 w związku z art. 688 i art. 618 § 2 kpc).
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 lipca 1998 r. II CZ 42/98
Radca prawny nie może być pełnomocnikiem procesowym w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 1984 r. II SA 1899/83
1. Zasady odpowiedzialności podatkowej małżonków (art. 41 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych Dz. U. 1980 r. Nr 27 poz. 111) dotyczą małżonków pozostających przy życiu, przy czym – w braku uregulowań szczególnych – chodzi tu o odpowiedzialność solidarną w rozumieniu art. 366 i nast. kc.
2. Z istoty i treści odpowiedzialności solidarnej wynika, że nie może ona powstawać, jeżeli jeden z dwóch współdłużników jest osobą nieżyjącą.
3. Wydanie decyzji o odpowiedzialności podatkowej żony zmarłego podatnika z powołaniem się na art. 41 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, bez rozważenia okoliczności sprawy w świetle art. 40 ust. 2 i art. 44 ust. 3 tej ustawy, stanowi naruszenie prawa materialnego mające wpływ na wynik sprawy.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 stycznia 1999 r. III CKN 110/98
Od orzeczenia sądu drugiej instancji oddalającego apelację od postanowienia wstępnego wydanego w sprawie o podział majątku dorobkowego przysługuje kasacja.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 lipca 1997 r. III CKN 112/97
Ocena wskazanych w przepisie art. 211 kc przesłanek upoważniających do odstąpienia od zasady podziału rzeczy wspólnej w naturze należy do sądów meriti i sąd kasacyjny mógłby ją zakwestionować tylko wtedy, gdyby była rażąco błędna lub oparta na stwierdzeniach oczywiście sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 kwietnia 2002 r. III CKN 391/2001
W razie zgłoszenia przez byłego małżonka w sprawie o podział majątku wspólnego wniosku o uznanie za bezskuteczne zbycia bez jego zgody przez drugiego byłego małżonka części udziału w nieruchomości należącego do majątku wspólnego (art. 1036 kc w zw. z art. 46 kro) sąd bada jedynie, czy rozporządzenie to naruszyło uprawnienia przysługujące małżonkowi wnioskującemu na podstawie przepisów o podziale majątku wspólnego. Badaniem takim nie można natomiast obejmować ustalenia, czy nie zostały naruszone uprawnienia tego małżonka przysługujące mu ewentualnie na podstawie innych przepisów i w innych postępowaniach, w tym w postępowaniu o zniesienie współwłasności.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 lipca 1998 r. III CKU 30/98
W postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków z mocy odesłania zawartego w art. 46 kro i przez odesłanie przewidziane w art. 688 kpc, znajduje odpowiednie zastosowanie przepis art. 617 kpc, w świetle którego, przy uwzględnieniu odmienności stosunków między małżonkami, we wniosku o podział majątku dorobkowego należy dokładnie określić rzeczy należące do tego majątku, oraz przedstawić dowody prawa własności. Tylko też ten majątek, który był przedmiotem wspólności ustawowej małżeńskiej podlega podziałowi – art. 46 kro.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 października 1997 r. III CKU 47/97
Wartość lokatorskiego prawa do lokalu w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stanowi kwota obliczona w sposób przewidziany w art. 218 § 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Tekst jednolity: Dz. U. 1995 r. Nr 54 poz. 288).
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 27 kwietnia 1983 r. III CRN 65/83
Oświadczenia złożone przez każdą ze stron w sprawie rozwodowej w przedmiocie zamiany wspólnego mieszkania na dwa mieszkania mniejsze można jedynie potraktować jako wyrażenie woli o podjęcie starań o zamianę mieszkania. Oświadczenia takie, nie objęte przepisaną przez prawo formą, nie stanowią zobowiązania polegającego realizacji w drodze egzekucji i nie mogą rozstrzygać o przesądzeniu losu mieszkania w kierunku uznania wniosku o podział mieszkania za przedwczesny oraz że przedmiot sprawy jest objęty powagą „rzeczy ugodzonej”.
Postanowienie Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 9 września 1976 r. III CRN 83/76
Stosując odpowiednio art. 686 kpc do postępowania o podział majątku wspólnego, sąd rozstrzyga w tym postanowieniu – i to ze skutkami wynikającymi z dyspozycji art. 618 § 3 kpc w związku z art. 688 i art. 567 § 3 kpc – tylko o takich długach związanych z majątkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach jako podmiotach wspólności majątkowej małżeńskiej, które zostały spłacone przez jednego z małżonków z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej a przed dokonaniem podziału majątku wspólnego.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 stycznia 1977 r. III CRN 324/76
Przepis art. 32 § 2 pkt 2 kro stwierdzający, że dochody z majątku odrębnego małżonka stanowią dorobek małżonków ma na myśli czysty dochód, tj. przychód po odjęciu z niego koniecznych wydatków na osiągnięcie tego przychodu, a między innymi obciążeń publicznoprawnych.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 16 stycznia 1984 r. III CRN 330/83
Przyznanie w sprawie o podział majątku wspólnego uprawnienia związanego ze specjalnym rachunkiem przedpłat na nabycie samochodu osobowego – otwartym na imię jednego małżonka – drugiemu z nich nie stanowi przeniesienia ani cesji tego uprawnienia na inną osobę (§ 3 ust. 2 pkt 1 uchwały Nr 49 Rady Ministrów z dnia 26 lutego 1981 r. w sprawie sprzedaży samochodów osobowych dla ludności oraz rozwoju zaplecza motoryzacji M. P. 1981 r. Nr 7 poz. 59 i pkt 1 postanowień umownych Powszechnej Kasy Oszczędności.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 1974 r. III CRN 384/73
Stosownie do art. 46 kro do podziału majątku, który był objęty wspólnością ustawową, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, co dotyczy tak przepisów prawa materialnego, jak i procesowego. Art. 684 kpc stanowi, że skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku wspólnego ustala się w zasadzie według stanu w dacie ustania wspólności. Tylko w wypadkach, gdy jeden z małżonków celowo wyzbywa się przedmiotów należących do majątku wspólnego przed ustaniem wspólności, przedmioty te lub ich równowartość podlegają rozliczeniu przy podziale.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 sierpnia 1974 r. III CZP 8/74
W postępowaniu o podział majątku wspólnego (art. 566 i 567 kpc) sąd nie może objąć podziałem wchodzącego w skład tego majątku prawa najmu, nabytego przez małżonków na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 czerwca 1976 r. III CZP 12/76
Uczestnik postępowania o podział majątku objętego wspólnością ustawową może zgłosić na podstawie art. 351 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc wniosek o uzupełnienie postanowienia o podziale tego majątku przez orzeczenie o terminie i sposobie uiszczenia dopłaty pieniężnej wyrównującej wartość udziału w majątku wspólnym, chociażby w postępowaniu o podział nie żądał rozłożenia dopłaty na raty.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 17 marca 1989 r. III CZP 17/89
Paragraf 6 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Tekst jednolity: Dz. U. 1983 r. Nr 19 poz. 86 i Dz. U. 1988 r. Nr 29 poz. 202) wprowadza zakaz podziału gospodarstwa rolnego o obszarze poniżej 2 ha.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lipca 1999 r. III CZP 18/99
Możliwe jest, na żądanie jednego z byłych małżonków, orzeczenie eksmisji drugiego z nich z mieszkania stanowiącego przedmiot wspólnego lokatorskiego prawa spółdzielczego, jeżeli drugi małżonek, w stosunku do którego w wyroku rozwodowym orzeczono eksmisję, mieszkanie to opuścił, a następnie ponownie je zajął.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 22 września 1983 r. III CZP 23/83
Sąd rewizyjny uwzględnia zmianę wartości składników majątkowych wchodzących w skład dzielonego majątku wspólnego małżonków, w stosunku do wartości tych składników wynikającej z akt sprawy sądu I instancji, jeżeli te zmiany wartości są następstwem zmienionego (nowego) stanu prawnego, na podstawie którego ma być wydane rozstrzygnięcie. W sytuacji, gdy zmiany wartości składników majątkowych wynikają z okoliczności faktycznych, sąd rewizyjny uwzględnia te zmiany wtedy, kiedy zmiany wartości są faktami powszechnie znanymi lub wiadomymi sądowi rewizyjnemu urzędowo (art. 385 § 1 kpc) albo gdy skarżący powołał się na zmienioną wartość przedmiotu podziału jako całości lub części tego przedmiotu, która ma w stosunku do całości wartość przeważającą, jeżeli nie mógł on powołać się na te fakty w pierwszej instancji (art. 368 pkt 6 kpc) lub nawet w rewizji (art. 371 § 1 zd. ost. kpc).
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 11 lipca 1983 r. III CZP 28/83
W sytuacji, gdy po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód wchodzące w skład majątku objętego wspólnością majątkową spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego zostało przekształcone na własnościowe prawo do lokalu na żądanie jednego z rozwiedzionych bez zgody drugiego małżonka albo bez potwierdzenia przez niego dokonanego przekształcenia, a w postępowaniu o podział majątku wspólnego spółdzielcze prawo do lokalu przypadnie w całości pierwszemu z nich, wartość prawa w stosunku do sumy wkładu mieszkaniowego może być, dla celów związanych z ustaleniem należnej drugiemu z nich spłaty, odpowiednio podwyższona przy uwzględnieniu całokształtu występujących w sprawie okoliczności faktycznych.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 27 czerwca 1986 r. III CZP 29/86
W sprawie o podział majątku wspólnego równowartością uprawnień wynikających z zawartej ze Skarbem Państwa umowy dzierżawy terenu pod budowę garażu, jest rynkowa wartość tych uprawnień, z uwzględnieniem okresu amortyzacji nakładów dokonanych z majątku wspólnego.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 27 czerwca 1984 r. III CZP 31/84
Uprawnienie do nabycia samochodu osobowego, związane z otwarciem ze środków wchodzących w skład majątku wspólnego w Powszechnej Kasie Oszczędności specjalnego rachunku przedpłat na imię jednego z małżonków, można w drodze podziału tego majątku przyznać drugiemu ze współmałżonków.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 kwietnia 1995 r. III CZP 34/95
Wierzyciel jednego z małżonków może być uczestnikiem postępowania w sprawie o podział ich majątku wspólnego.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lipca 1971 r. III CZP 35/71
W postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd może postanowieniem wstępnym orzec o nieważności zawartej między małżonkami majątkowej umowy zmieniającej ustrój ustawowy.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2003 r. III CZP 36/2003
W sprawie o podział majątku wspólnego, obejmującego spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, sąd wzywa właściwą gminę do udziału w sprawie, jeśli ma orzec o przyznaniu tego prawa jednemu z małżonków i nakazaniu drugiemu wydanie lokalu (art. 510 § 2 kpc). W sprawie takiej sąd z urzędu orzeka wobec małżonka zobowiązanego do wydania lokalu o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku tego uprawnienia.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 28 sierpnia 1986 r. III CZP 47/86
Jeżeli okaże się, że z jakichkolwiek przyczyn prawomocne postanowienie o podziale majątku wspólnego nie objęło wszystkich istotnych składników majątku wspólnego, każde z byłych małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego co do składników, które nie zostały uwzględnione w orzeczeniu podziałowym.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 września 1978 r. III CZP 50/78
Pozostałe z realizacji oczekiwania małżonków na przydział mieszkania spółdzielcze prawo do lokalu, który został przydzielony po ustaniu małżeństwa, wchodzi w skład małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli celem przydziału było zaspokojenie potrzeb byłych małżonków i ich wspólnych dzieci.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 6 grudnia 1982 r. III CZP 51/82
Sąd Rewizyjny obowiązany jest uwzględnić powstałą w toku postępowania odwoławczego znaczną zmianę wartości składników majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 19 maja 1989 r. III CZP 52/89
Szkody wyrządzone w czasie trwania wspólności ustawowej przez małżonka w majątku wspólnym z winy nieumyślnej nie mają wpływu na rozliczenia w postępowaniu o podział majątku wspólnego, natomiast mogą mieć wpływ na sposób jego podziału.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 września 2003 r. III CZP 56/2003
W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, w skład którego wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego, sąd przyznając w wyniku podziału to prawo jednemu z byłych małżonków, będących współlokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2001 r. Nr 71 poz. 733 ze zm.) i nakazując drugiemu wydanie lokalu (art. 624 w zw. z art. 688 i art. 567 § 3 kpc) orzeka o uprawnieniu tego małżonka do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia.
Zobowiązany do wydania lokalu jest w takiej sprawie tylko były małżonek, któremu nie przyznano prawa najmu.
Właściwa gmina powinna brać udział w postępowaniu jako zainteresowana wówczas, gdy sąd ma orzec o wydaniu lokalu przez jednego z byłych małżonków.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 15 lutego 1983 r. III CZP 65/82
Prezes sądu rejonowego może na podstawie art. XII Przepisów wprowadzających kpc zarządzić rozpoznanie sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami przez jednego sędziego.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 listopada 1989 r. III CZP 68/89
Niedokonanie podziału majątku wspólnego nie stanowi przeszkody do dochodzenia przez każdego z byłych małżonków przeciwko osobie trzeciej roszczenia o wykup działki gruntu zabudowanego przez nich w czasie trwania małżeństwa ze środków stanowiących majątek wspólny. Uprawnienia tego nie wyłącza negatywne w tej kwestii stanowisko jednego z byłych małżonków.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 września 1969 r. III CZP 70/69
Jeżeli w orzeczeniu o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej między małżonkami sąd nie objął sentencją tego orzeczenia wszystkich składników majątku wskazanych we wniosku, to wnioskodawcy nie przysługuje żądanie uzupełnienia orzeczenia, a tylko rewizja.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 16 stycznia 1984 r. III CZP 72/83
W sprawie o podział majątku wspólnego jest dopuszczalne, przy odpowiednim stosowaniu art. 317 § 1 kpc (art. 13 § 2 kpc), wydanie postanowienia częściowego obejmującego tylko niektóre składniki tego majątku. Orzeczenie takie musi jednak zawierać rozstrzygnięcie zarówno o przyznaniu tych składników, jak i o koniecznych rozliczeniach z tego tytułu.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lipca 1993 r. III CZP 93/93
W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, w sytuacji gdy spółdzielnia przydziela wyłącznie lokale typu własnościowego, wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego lokatorskiego prawa do lokalu określa kwota, która w chwili podziału podlegałaby, według statutu spółdzielni, zaliczeniu na poczet wkładu budowlanego, w wypadku przekształcenia tego prawa na prawo własnościowe. Kwota ta – w razie zaistnienia szczególnych okoliczności – może być odpowiednio podwyższona lub obniżona.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 lipca 1993 r. III CZP 95/93
Rozporządzenie – po ustaniu wspólności ustawowej – przez jednego z małżonków, bez zgody drugiego małżonka, udziałem w przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową, jest bezskuteczne o tyle, o ile narusza uprawnienia drugiego małżonka wynikające z przepisów o podziale wspólnego majątku małżonków. O bezskuteczności takiego rozporządzenia rozstrzyga sąd w toczącym się postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 września 1996 r. III CZP 97/96
Wierzytelność powstała po zniesieniu wspólności ustawowej, obciążająca tylko jednego z małżonków, może stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej na udziale dłużnika w prawie użytkowania wieczystego.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 maja 1978 r. III CZP 103/77
1. Przedmiotem podziału majątku wspólnego może być wierzytelność z tytułu nakładów poczynionych na grunt dzierżawiony od Skarbu Państwa w czasie trwania wspólności majątkowej zarówno wówczas, gdy według umowy dzierżawy dzierżawca ma – po jej wygaśnięciu – obowiązek usunięcia tych nakładów, jak i wtedy, gdy wydzierżawiający może je zatrzymać za zapłatą kwoty odpowiadającej ich wartości.
2. W sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi szklarniowe gospodarstwo ogrodnicze, przy rozliczaniu pożytków z tego gospodarstwa stosuje się zasady zawarte w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1969 r. III CZP 12/69, ustalającej wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne (OSNCP 1970/3 poz. 39).
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 marca 1993 r. III CZP 154/92
W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, gdy spółdzielnia mieszkaniowa przydziela wyłącznie lokale typu własnościowego, wartość lokatorskiego prawa do lokalu stanowi kwota wkładu mieszkaniowego, jaka w chwili podziału podlegałaby według statutu spółdzielni zaliczeniu na poczet wkładu budowlanego przy przekształcaniu prawa do tego lokalu na prawo własnościowe. Kwota ta może być podwyższona bądź pomniejszona – stosownie do szczególnych okoliczności.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2001 r. III SA 404/2000
Artykuł 42 kro stanowi, że od chwili ustania wspólności ustawowej stosuje się odpowiednio do majątku, który był nią objęty przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, przy czym według art. 43 § 1 kro oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Wskazane wyżej uregulowania prawne pozwalają dojść do wniosku, że w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 14 poz.176), której na skutek podziału majątku wspólnego przyznane zostaje spółdzielcze własnościowe prawo do domu jednorodzinnego, nabywa w istocie połowę tego prawa, choć według przepisów Prawa spółdzielczego prawo to jest niepodzielne.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 14 lipca 1983 r. IV CR 282/83
1. Składniki majątku wspólnego byłych małżonków nie zgłoszone do podziału lub pominięte przez Sąd w prawomocnym orzeczeniu o podział nie przestają być majątkiem wspólnym; mogą przeto zostać podzielone w drodze umowy lub orzeczenia sądowego (podział uzupełniający).
2. Z wnioskiem o podział uzupełniający mogą wystąpić również spadkobiercy jednego z byłych małżonków, gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia prócz postępowania o podział majątku wspólnego, także postępowania o dział spadku po zmarłym, byłym małżonku – oba te postępowania mogą być połączone.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 maja 2000 r. V CKN 29/2000
Obciążenie długiem małżonka-poręczyciela jego udziału w nieruchomości należącej do masy majątkowej powstałej po ustaniu wspólności może być bezskuteczne wobec drugiego małżonka jeżeli naruszało jego uprawnienia wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego. O tej bezskuteczności orzeka sąd w postępowaniu o podział majątku.
Pod pojęciem interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc należy rozumieć potrzebę uzyskania wyroku odpowiedniej treści, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej.