Uchwała SN III CZP 82/74 z dnia 2 stycznia 1975 r.

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 2 stycznia 1975 r.
III CZP 82/74
I. O tym, czy nakłady na majątek odrębny jednego z małżonków zostały dokonane z majątku wspólnego lub odrębnego, rozstrzygają od dnia 1 stycznia 1965 r. przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego także wtedy, gdy nakłady te zostały dokonane przed rokiem 1945.
II. Roszczeń z tytułu wierzytelności należącej do spadku, której dłużnikiem jest jeden ze spadkobierców, mogą dochodzić od niego pozostali spadkobiercy, w części odpowiadającej ich udziałowi w spadku, w trybie procesowym, jeśli nie toczy się sprawa o dział spadku.
Uzasadnienie
Zagadnienie zrodziło się na tle następującego stanu faktycznego:
Józef W. zawarł w G. w 1938 r. związek małżeński z Albiną W., przy czym przed zawarciem małżeństwa wybudował dom na swojej parceli w G., zaciągając na ten cel pożyczkę. Pożyczka ta została spłacona w czasie trwania małżeństwa. Po śmierci Albiny W. (1967 r.) powodowie jako synowie nabyli po niej spadek po 1/3 części, a 1/3 część odziedziczył Józef W. Spadek po Józefie W., zmarłym w 1971 r., nabyła na podstawie testamentu druga jego żona, pozwana w niniejszej sprawie.
Powodowie jako spadkobiercy Albiny W. wystąpili o zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego rodziców na majątek odrębny Józefa W., który to majątek przeszedł na pozwaną.
Sąd Powiatowy uwzględnił powództwo, Sąd Wojewódzki jednak w toku rozpoznawania rewizji pozwanej powziął wątpliwość co do tego, jakie prawo należy stosować do rozliczenia nakładów, które zostały dokonane przed rokiem 1945, jeżeli te nakłady w chwili wejścia w życie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie istniały w sensie fizycznym. Wątpliwość powstała również co do trybu dochodzenia wymienionych roszczeń.
Sąd Najwyższy, rozpoznając powyższe zagadnienie w trybie art. 391 kpc, zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. V przep. wprow. kro przepisy tego kodeksu stosuje się do stosunków w nim unormowanych, chociażby powstały przed jego wejściem w życie, chyba że przepisy dalsze stanowią inaczej. Również art. VIII tych przepisów głosi, że do składników majątku małżonków, które istnieją w chwili wejścia w życie kro, stosuje się od tej daty przepisy tego kodeksu, jeżeli stosunki majątkowe między małżonkami podlegały wspólności ustawowej w rozumieniu kodeksu rodzinnego z 1950 r.
Dodać trzeba, że pod rządem ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny (Dz. U. 1950 r. Nr 34 poz. 308) ustalona została zasada prawna (uchwała całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1955 r. I CO 25/55 OSN 1955/IV poz. 67), że przepisy kodeksu rodzinnego stosuje się do istniejącego w chwili wejścia w życie tego kodeksu majątku dorobkowego, powstałego kiedykolwiek po zawarciu związku małżeńskiego. Aktualność tej zasady prawnej pod rządem kro potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 stycznia 1968 r. III CZP 102/67 (OSNCP 1968/8-9 poz. 133).
Dlatego nie budzi zastrzeżeń pogląd, że również do nakładów poczynionych przed dniem wejścia w życie kodeksu rodzinnego z 1950 r. stosuje się z mocy art. V przep. wprow. kro przepisy nowe; jest to konsekwencją stanowiska ustawodawcy, pragnącego regulować stosunki prawne między małżonkami według przepisów nowego prawa, uwzględniającego w najszerszym zakresie potrzeby społeczne i równe prawa małżonków. Dotyczy to nakładów na majątek odrębny jednego z małżonków, nakładów pochodzących zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego drugiego małżonka.
Wątpliwość, która się zrodziła w toku postępowania rewizyjnego, powstała na tle wykładni art. VIII przep. wprow. kro i wskutek wyprowadzenia wniosku a contrario z tego, że do stosowania nowych przepisów potrzeba, aby składnik majątkowy istniał w sensie fizycznym w chwili wejścia w życie kro. Nie można jednak uznać, aby roszczenie o zwrot nakładów na majątek odrębny małżonka nie istniało w chwili wejścia w życie kro, jeżeli nie zostało zaspokojone. Przepisu art. VIII nie stosuje się tylko do składników, które zostały zużyte w czasie trwania małżeństwa lub zostały zbyte bez zachowania surogacji na inne składniki majątkowe.
Nowe przepisy nie miałyby zastosowania do rozliczenia takich nakładów jedynie w tym wypadku, gdyby małżeństwo ustało przed dniem wejścia w życie kodeksu rodzinnego z 1950 r., co jednak w niniejszej sprawie nie wchodzi w rachubę.
Pozostaje do rozważenia, w jakim trybie – procesowym, czy też nieprocesowym – należy dochodzić zwrotu takich nakładów. Jest oczywiste, że kwestia ta mogłaby być uregulowana w toku postępowania o dział spadku, skoro roszczenie powyższe stanowiło przedmiot spadku; gdy jednak postępowanie takie się nie toczyło, żaden przepis kodeksu postępowania cywilnego nie wyklucza dochodzenia roszczenia, w istocie mającego charakter obligacyjny, w trybie procesu, który przecież jest regułą postępowania, wynikającą z treści art. 13 § 1 kpc.
Pogląd przeciwny prowadziłby do żądania od stron przeprowadzenia działu spadku, co byłoby połączone zupełnie niepotrzebnie z dużymi kosztami społecznymi, których przecież sąd obowiązany jest unikać.
Z tych wszystkich względów uchwalono z mocy art. 391 § 2 kpc jak w sentencji.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ