Uchwała SN III CZP 50/78 z dnia 23 września 1978 r.

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 23 września 1978 r.
III CZP 50/78
Pozostałe z realizacji oczekiwania małżonków na przydział mieszkania spółdzielcze prawo do lokalu, który został przydzielony po ustaniu małżeństwa, wchodzi w skład małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli celem przydziału było zaspokojenie potrzeb byłych małżonków i ich wspólnych dzieci.
Z uzasadnienia
Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne nasunęło się w związku z ustaleniem przez Sąd Rejonowy w sprawie o podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową, że w skład tego majątku wchodzi wkład mieszkaniowy, wynoszący kwotę 21.423 zł, związany z członkostwem b. małżonka w spółdzielni mieszkaniowej i ze spółdzielczym prawem jego do lokalu w tej spółdzielni. Małżeństwo wnioskodawczyni i uczestnika postępowania zostało rozwiązane przez rozwód w dniu 30 października 1963 r. W rok po orzeczeniu rozwodu uczestnik postępowania otrzymał przydział lokalu spółdzielczego typu M-5 z przeznaczeniem dla rodziny. Nie zawiadomił on Spółdzielni o orzeczonym rozwodzie.
Po otrzymaniu mieszkania mimo orzeczonego rozwodu strony wraz z dziećmi zamieszkiwały w nim. W uzasadnieniu swego postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego Sąd Wojewódzki wskazał na kwestię związanej z wkładem mieszkaniowym ekspektatywy otrzymania wspólnego mieszkania spółdzielczego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafnie Sąd Wojewódzki poruszył problem ekspektatywy uzyskania przydziału wspólnego mieszkania. Według bowiem wpisanej do księgi zasad prawnych uchwały Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 12 stycznia 1978 r. III CZP 86/77 (OSNCP 1978/10 poz. 171) „spółdzielcze prawo do lokalu, powstałe z realizacji oczekiwania małżonków na przydział wspólnego mieszkania, należy do nich obojga, jeżeli przydział został – po ustaniu małżeństwa – dokonany na rzecz jednego z małżonków i jego dotychczasowej rodziny”. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy zaznaczył w szczególności, że charakter ekspektatywy jako swego rodzaju uprawnienia uzasadnia wniosek, że w tym właśnie wypadku należy odstąpić od zasady, że po ustaniu wspólności majątkowej nie można już nabyć rzeczy na prawach tej wspólności. Ze względu na wspólne oczekiwanie prawne przydział na rzecz jednego tylko małżonka z reguły naruszałby prawa współmałżonka. Spółdzielnia powinna w zakresie decyzji co do przydziału działać w porozumieniu z małżonkami.
Jeżeli nie było między nimi porozumienia, decyduje przydział dokonany przez Spółdzielnię. Wymaga podkreślenia, że nie jest wyłączona sytuacja, gdy mimo ustania małżeństwa nie następuje podział majątku wspólnego. Według bowiem art. 210 kc w związku z art. 42 kro oraz art. 58 § 3 kro tylko na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku wspólnego. Ustanie wspólności ustawowej nie może stwarzać dla jednego z b. małżonków sytuacji korzystniejszej tylko dlatego, że przydział nastąpił po zmianie ustroju prawnego.
Zgodnie z tą uchwałą składu siedmiu sędziów Sąd Najwyższy w uchwale składu trzech sędziów z dnia 13 marca 1978 r. III CZP 8/78 (OSNCP 1978/11 poz. 196) wyjaśnił, że spółdzielcze prawo do lokalu uzyskane przez jednego z małżonków po rozwodzie, a w czasie trwania jego nowego małżeństwa, nie należy do majątku wspólnego małżonków z pierwszego małżeństwa, jeżeli zostało przydzielone dla potrzeb nowej rodziny.
Do odmiennego przy tym rozstrzygnięcia rozważanego zagadnienia prawnego nie prowadzą dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia dotyczące okoliczności, w jakich na rzecz byłych małżonków i ich rodziny nastąpił przydział mieszkania spółdzielczego. Na plan bowiem pierwszy wysuwa się tu też problem spółdzielczego prawa do lokalu, powstałego z realizacji oczekiwania małżonków na przydział wspólnego mieszkania, a nie zachodzi przy tym swoista sytuacja, którą miał na względzie Sąd Najwyższy w powołanej uchwale składu trzech sędziów SN III CZP 8/78 z dnia 13 marca 1978 r.
Z tych wszystkich względów na przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne należało udzielić odpowiedzi sformułowanej w sentencji niniejszej uchwały.