Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 16 października 1997 r.
II CKN 395/97
O zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu w pierwszej instancji.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w S., postanowieniem z dnia 7 listopada 1996 r. (…), dokonał podziału majątku wspólnego Bożeny B. i Ryszarda B. w ten sposób, że:
1. Bożenie B. przyznał spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, położonego w S. przy ul. W. 21/25, wraz z wkładem o wartości 11.331,82 zł oraz ruchomości wymienione szczegółowo w postanowieniu;
2. Ryszardowi B. przyznał pozostałe ruchomości;
3. zasądził od Bożeny B. na rzecz Ryszarda B. tytułem dopłaty kwotę 5.666,41 zł i określił sposób jej zapłaty;
4. nakazał Ryszardowi B. opuścić przedmiotowe mieszkanie;
5. orzekł o kosztach postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił m.in. że wymieniony wkład mieszkaniowy zapłacony został z majątku odrębnego wnioskodawcy Ryszarda B. i wobec tego stanowi nakład na majątek wspólny. Ponieważ jednak wnioskodawca, działając przez adwokata, nie złożył wniosku o zwrot tego nakładu, przeto – zdaniem Sądu Rejonowego – brak było podstaw do orzeczenia takiego zwrotu.
Wnioskodawca w apelacji m.in., „uzupełniając wniosek o podział majątku wspólnego”, domagał się „rozliczenia z majątku odrębnego na majątek wspólny poczynionych przez wnioskodawcę nakładów” i przyznania mu przedmiotowego spółdzielczego prawa do lokalu wraz z wkładem 11.331,82 zł.
Sąd Wojewódzki w K., postanowieniem z dnia 14 lutego 1997 r. (…), oddalił apelację i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania 500 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Wnioskodawca w kasacji, zarzucając naruszenie art. 43 § 1 kro oraz art. 383 kpc, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie – o zmianę tego postanowienia przez „przyznanie wnioskodawcy prawa do lokalu przedmiotowego wraz z jego wkładem”.
Sąd Najwyższy – rozpoznając sprawę w granicach kasacji (art. 393[11] kpc) – zważył, co następuje:
Ze względu na treść art. 45 § 1 kro oraz art. 567 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 618 kpc i art. 688 kpc, w judykaturze (zob. np. postanowienie SN z dnia 27 stycznia 1970 r. III CRN 527/69 OSNCP 1970/9 poz. 164) i w piśmiennictwie przyjęte jest, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny orzeka sąd wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu, gdyż roszczenia te nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków. Zatem domagający się ich zwrotu zobowiązany jest dokładnie określić te żądania, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc. Żądaniami tymi Sąd jest związany (art. 321 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc). Jedynie gdy chodzi o wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny, to Sąd uwzględnia je bez osobnego żądania uczestników postępowania, gdyż roszczenia te wchodzą w skład majątku wspólnego, a zatem podlegają podziałowi. Przyjęte też było, że roszczeń ubocznych z art. 618 kpc w postępowaniu działowym nie można było zgłaszać w postępowaniu rewizyjnym, gdyż przeciwstawiała się temu istota tego postępowania (zob. uchwałę SN z dnia 26 października 1961 r. 4 CO 15/61 OSNCP 1963/1 poz. 3). Wprawdzie – od nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie dnia 1 lipca 1996 r. – nie ma postępowania rewizyjnego, mającego w zasadzie jedynie charakter kontrolny, lecz jest postępowanie apelacyjne, które charakteryzuje się ponownym rozpoznaniem sprawy w granicach wniosków apelacji. Przepis art. 383 kpc (w obecnym brzmieniu) stanowi jednak m.in., że w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania (pozwu – wniosku) ani występować z nowymi roszczeniami. W postępowaniu apelacyjnym nie można zatem wystąpić z żądaniem zwrotu nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny, jeśli nie było ono zgłoszone w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Treść akt – w tym również sformułowania skargi apelacyjnej – przytoczone wyżej – nie pozwala przyjąć, by z takim żądaniem wnioskodawca wystąpił przed sądem pierwszej instancji. Sąd Wojewódzki nie naruszył zatem art. 383 kpc. Okoliczność tę zdaje się nawet – w sposób dorozumiany – potwierdzać sam skarżący, skoro w kasacji nie zarzuca naruszenia art. 45 § 1 kro.
Sąd Wojewódzki nie naruszył również art. 43 § 1 kro, stanowiącego, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Twierdzeń wnioskodawcy, że domaga się przyznania mu mieszkania wraz z wkładem, nie da się potraktować jako wniosku z art. 43 § 2 kro o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym; jest to jedynie wniosek dotyczący sposobu podziału tego majątku.
Skoro zatem powołane podstawy kasacyjne okazały się nieusprawiedliwione, a brak nieważności postępowania uwzględnianej z urzędu, dlatego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 393[12] kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc).
ZADZWOŃ TERAZ