Zasada równych udziałów małżonków w majątku wspólnym obowiązuje bez względu na stopień, w którym każde z małżonków przyczyniło się do powstania majątku wspólnego, i niezależnie od przyczyny ustania wspólności.
Zasada ta dotyczy zarówno majątku, który był ustawowym majątkiem wspólnym małżonków, jak i majątku, który był majątkiem wspólnym małżonków na podstawie małżeńskiej umowy majątkowej, chyba że umowa ta stanowi inaczej.
Wyjątkiem od zasady równych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest możliwość ustalenia innej wielkości tych udziałów, tj. nierównych udziałów.
Art. 43 § 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Na podstawie art. 43 § 2 przyjmuje się, że w sytuacjach wyjątkowych ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym może polegać nawet na całkowitym pozbawieniu jednego z małżonków udziału w tym majątku.
Warunkiem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest łączne spełnienie następujących dwóch przesłanek:
1) istnienie ważnych powodów
2) przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu.
Przez pojęcie „ważne powody” rozumie się takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego przemawiają za nieprzyznawaniem jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego w takim zakresie, w jakim nie przyczynił się on do powstania tego majątku.
Przykłady ważnych powodów – to sytuacje powstałe na skutek zachowania się jednego z małżonków, polegającego na trwonieniu majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizmu, rażącej niegospodarności itp., uchylaniu się od pomnażania i utrzymywania substancji majątku wspólnego albo też zatrzymaniu tego majątku wyłącznie dla siebie i niedopuszczeniu współmałżonka do korzystania z niego.
Ważnych powodów nie stanowią okoliczności niezawinione przez małżonka bądź niezależne od jego woli, np. długotrwała choroba.
Stosownie do art. 43 § 3 przy ocenie, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Wartości tej pracy nie można szacować według kryteriów szacowania wartości odpłatnych usług. Wielu ekspertów z dziedziny ekonomii uważa, że praca w domu w stopniu nie mniejszym niż zajęcia zawodowe wpływa na poziomu życia całej rodziny. Oceny dokonuje zawsze sąd na podstawie okoliczności konkretnej sprawy, jednak praktyce orzecznictwa sądowego nie może być mowy o uznaniu nierównego przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego, gdy utrzymaniem rodziny obarczony jest mąż, a niepracująca zarobkowo żona zajmuje się wychowaniem dzieci i pracą w gospodarstwie domowym.
Ważnym powodem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym może być długotrwała separacja faktyczna małżonków, podczas której każde z nich gospodarowało samodzielnie i dorobiło się niejako „na własny rachunek”.
Sam fakt, że jedno z małżonków popełniło przestępstwo i zostało za nie prawomocnie skazane, nie jest wystarczającym powodem do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
O istnieniu ważnych powodów nie świadczy okoliczność, że jedno z małżonków nie przyczyniło się do powstania majątku wspólnego z przyczyn niezawinionych, niezależnych albo z innych usprawiedliwionych względów, np. gdy z powodu choroby lub bezrobocia nie miało możliwości uzyskania zatrudnienia albo gdy pobierało naukę w celu osiągnięcia kwalifikacji zawodowych.
Same tylko wyliczenia rachunkowe nie stanowią wystarczającej podstawy do ustalenia stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego i nie mogą przesądzać o określeniu tego stopnia gdyż winny być uwzględnione również okoliczności niewymierne. Dlatego ocena stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego najczęściej może być jedynie przybliżona.
Z żądaniem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym może wystąpić każde z małżonków.
UWAGA 1 Ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie można żądać w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej lecz dopiero po jej ustaniu. Wyjątkowo stanowi sytuacja gdy w sprawie o rozwód zgłoszone zostanie żądanie podziału majątku wspólnego.
UWAGA 2 Ustalenie nierównych udziałów może dotyczyć tylko całego majątku wspólnego. Nie można żądać ustalenia nierównych udziałów w poszczególnych składnikach tego majątku.
UWAGA 3: Żądanie ustalenia nierównych udziałów nie ulega przedawnieniu.
UWAGA 4: Ustalenie nierównych udziałów może jednak mieć miejsce wyłącznie w trakcie postępowania o podział majątku wspólnego – w trakcie postępowania przed sądem I instancji.
ZADZWOŃ TERAZ