Uchwała SN III CZP 47/86 z dnia 28 sierpnia 1986 r.

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna
z dnia 28 sierpnia 1986 r.
III CZP 47/86
Jeżeli okaże się, że z jakichkolwiek przyczyn prawomocne postanowienie o podziale majątku wspólnego nie objęło wszystkich istotnych składników majątku wspólnego, każde z byłych małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego co do składników, które nie zostały uwzględnione w orzeczeniu podziałowym.
Uzasadnienie
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego: Wnioskodawczyni, Krystyna Ś., wystąpiła o podział spółdzielczego prawa do lokalu typu lokatorskiego, twierdząc, że w sprawie o podział majątku dorobkowego Sąd Rejonowy w Otwocku nie orzekł o wchodzącym w jego skład prawie do lokalu.
Postanowieniem z dnia 12 marca 1986 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek, ustalając, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 31 maja 1979 r. orzeczono rozwód związku małżeńskiego Krystyny i Wojciecha Ś. W dniu 5 października 1979 r. Wojciech Ś. wystąpił o podział majątku dorobkowego i postępowanie to zostało zakończone prawomocnym postanowieniem z dnia 30 listopada 1979 r. We wniosku nie zgłoszono do podziału prawa do lokalu typu lokatorskiego, położonego przy ulicy Dzierżyńskiego 49 m 43 w O., którego przydział nastąpił w czasie trwania małżeństwa. Postanowienie działowe nie obejmuje tego prawa. Sąd Rejonowy uznał, że w świetle art. 618 § 3 kpc, który ma zastosowanie do podziału majątku dorobkowego na zasadzie art. 567 § 3 i art. 688 kpc, po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności, uczestnik nie może dochodzić roszczeń, dotyczących podziału majątku dorobkowego, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.
Rozpoznając rewizję wnioskodawczyni od tego orzeczenia Sąd Wojewódzki w Warszawie powziął wątpliwości, w przedmiocie objętym zagadnieniem prawnym, przytoczonym w sentencji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie o podział majątku wspólnego ma charakter kompleksowy. Poza ustaleniem składu majątku wspólnego i jego wartości (art. 684 kpc w związku z art. 567 § 3 kpc) Sąd orzeka także o roszczeniach przewidzianych w art. 567 § 1 kpc, do których należy ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz rozstrzygnięcie, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Sąd w postępowaniu nieprocesowym rozstrzyga również spory co do prawa własności danego przedmiotu (art. 567 § 3, art. 688 i art. 618 § 1 kpc). Z chwilą wszczęcia postępowania nieprocesowego o podział majątku wspólnego nie jest dopuszczalne prowadzenie odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w art. 567 § 1 kpc, a po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku uczestnicy postępowania nie mogą dochodzić już tych roszczeń, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu. Swoista prekluzja, przewidziana w art. 618 § 3 kpc (art. 567 § 3 kpc w związku z art. 688 kpc) odnosi się tylko do roszczeń z art. 567 § 1 kpc i art. 618 § 1 kpc, nie dotyczy zaś składników majątku wspólnego. Z dołączonych akt sprawy Sądu Rejonowego w Otwocku wynika, że ani wnioskodawca, ani też uczestniczka postępowania nie zgłosili do podziału spółdzielczego prawa do lokalu typu lokatorskiego, lecz jedynie ruchomości oraz żądanie rozliczenia wydatków ponoszonych w związku z eksploatacją zajmowanego wspólnie lokalu. W zakresie tych wydatków wnioskodawca i uczestniczka postępowania zawarli ugodę i postępowanie w tej części zostało umorzone. Uczestnicy podziału na posiedzeniu w dniu 30 listopada 1979 r. podali, że „mieszkanie uzyskali w trakcie trwania małżeństwa”. Sąd Rejonowy zaś wbrew swoim obowiązkom, wynikającym z art. 684 kpc, nie wyjaśnił z urzędu charakteru prawa do lokalu i nie poczynił ustaleń, czy wchodzi ono w skład majątku wspólnego. W konsekwencji nie objęto podziałem całego majątku wspólnego. W przepisach prawa rodzinnego i kodeksu postępowania cywilnego brak jest unormowania co do tego, czy możliwy jest podział uzupełniający. Treść art. 46 kro oraz art. 1038 kc dowodzi, że zasadą jest poddawanie podziałowi całej masy majątku wspólnego, a przeprowadzenie podziału częściowego wchodzi w rachubę, gdy przemawiają za nim ważne względy istniejące po stronie osób uprawnionych, dlatego możliwy jest podział częściowy w zakresie przedmiotowym. W niniejszym wypadku nie dokonano podziału częściowego, lecz wskutek przeoczenia poza podziałem znalazł się istotny składnik majątku wspólnego. Ze względu na obowiązek podziału spółdzielczego prawa do lokalu w razie ustania małżeństwa wskutek rozwodu (art. 216 § 1 prawa spółdzielczego) i sankcje niewywiązania się małżonków z tego obowiązku – interes ich przemawia za przeprowadzeniem podziału uzupełniającego. Brak wyraźnej regulacji prawnej w zakresie możliwości takiego podziału nie może pozbawiać małżonków uzyskania rozstrzygnięcia co do każdego składnika majątku wspólnego. W piśmiennictwie reprezentowany jest pogląd, do którego przychyla się skład orzekający w sprawie, że jeśli z jakichkolwiek przyczyn – przeoczenia, zatajenia lub ukrycia części przedmiotów i niezgłoszenia ich do podziału – nie objęto podziałem wszystkich składników majątku wspólnego, to każde z małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego odnośnie do przedmiotów, które nie zostały objęte orzeczeniem o podziale.
Z tych przyczyn udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ