Postanowienie SN IV CKN 27/2000 z dnia 12 kwietnia 2000 r.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 12 kwietnia 2000 r.
IV CKN 27/2000
Jeżeli nie istnieje jako obiekt podziału wspólny majątek stron po ustaniu majątkowej wspólności małżeńskiej, to roszczenia z tytułu zwrotu wydatków, nakładów i spłaconych długów przewidziane w przepisie art. 45 kro podlegają rozpoznaniu w procesie.

Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Wojewódzki we W. oddalił apelację wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego we W. z dnia 18 grudnia 1996 r. sygn. akt (…), mocą którego oddalony został wniosek o zwrot wydatków i nakładów z majątku wspólnego stron na majątek odrębny uczestnika postępowania i z majątku odrębnego wnioskodawczyni na majątek wspólny stron, względnie na majątek odrębny uczestnika. Sąd Wojewódzki podzielił ocenę Sądu Rejonowego co do tego, że wnioskodawczyni nie wykazała, aby przed zawarciem związku małżeńskiego uczestnik posiadał dług, który następnie został spłacony z majątku wspólnego, oraz aby ona sama wniosła do małżeństwa stron pieniądze pochodzące z jej panieńskich oszczędności lub z darowizny od rodziców, które winny podlegać zwrotowi po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej między stronami. Sąd Wojewódzki ustalił, że pieniądze, które wnioskodawczyni otrzymała w zamian za zaniechanie urządzenia przyjęcia weselnego mogą być traktowane jedynie jako prezent ślubny z istoty swej przeznaczony na potrzeby rodziny, co do motoroweru zaś marki „Jawa” to wprawdzie został on kupiony częściowo za pieniądze dane przez rodziców wnioskodawczyni ale został sprzedany w czasie trwania związku małżeńskiego, a pieniądze z tego tytułu zostały przeznaczone na bieżące potrzeby rodziny.
W kasacji wnioskodawczyni zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu błędną wykładnię przepisów art. 6 kc i art. 45 kro przez błędne uznanie, że skarżąca nie wykazała żadnymi dowodami istnienia nakładów z majątku wspólnego i nakładów z jej majątku odrębnego na majątek odrębny uczestnika, oraz że nie wykazała, iż takie przesunięcia majątkowe miały miejsce, a także zarzuciła naruszenie przepisów postępowania – art. 328 § 2, art. 233 § 1, art. 322 i art. 385 kpc mające wpływ na wynik sprawy; w tej ostatniej kwestii wnioskodawczyni podniosła, że zaskarżone postanowienie nie uwzględnia całości jej zeznań, z których – zdaniem wnioskodawczyni – wynika, że kosztem jej majątku i majątku wspólnego uczestnik postępowania powiększył swój majątek odrębny o kwotę 13.000 złotych. Wnioskodawczyni w kasacji wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego następuje w postępowaniu nieprocesowym wówczas, gdy toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej przewidziane w przepisach art. 567 kpc. To ostatnie postępowanie wchodzi jednak w rachubę wtedy, gdy przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w czasie trwania małżeństwa jako obiekt podziału w sensie fizycznym jeszcze istnieją. Jeżeli tego rodzaju majątku nie ma, to brak jest podstaw do rozliczenia wydatków i nakładów w trybie postępowania nieprocesowego bo nie ma również podstaw do postępowania o podział majątku wspólnego. Do rozpoznania roszczeń z tytułu zwrotu wydatków i nakładów, a także długów, o których mowa w przepisie art. 45 kro właściwy jest wówczas tryb procesowy z tym, że materialno-prawną podstawą rozstrzygania pozostaje przepis art. 45 kro jako lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego o zwrocie nakładów na cudzą rzecz lub o bezpodstawnym wzbogaceniu.
W rozpoznawanej sprawie okazało się bezsporne, że strony podzieliły między sobą wszystkie ruchomości składające się na ich wspólny majątek i że z tytułu samego podziału strony nie mają do siebie żadnych pretensji. W tej sytuacji żądanie wnioskodawczyni domagającej się zapłaty kwoty 13.000 złotych z tytułu zwrotu pieniędzy stanowiących jej majątek odrębny należało rozpoznać w procesie, zgodnie zresztą z formułą tego żądania ujętą w postaci pozwu a nie wniosku. Sąd Wojewódzki, podobnie jak Sąd Rejonowy, orzekł o żądaniu wnioskodawczyni w postępowaniu nieprocesowym, a nie w procesie. Uchybienie to nie zostało w kasacji wyartykułowane, ale Sąd Najwyższy, zważywszy na przepis art. 393[11] kpc, z urzędu rozważał w tej sytuacji kwestię nieważności postępowania. W tym zakresie Sąd Najwyższy uznał, że zaistniała w rozpoznawanej sprawie sytuacja nie wyczerpywała przesłanek przewidzianych w przepisach art. 379 kpc, wobec czego należało stwierdzić, że zaskarżone postanowienie nie było dotknięte nieważnością postępowania i podlegało ono dalszej ocenie, już tylko w granicach kasacji.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w części dotyczącej zarzutu naruszenia przepisu art. 328 § 2 kpc kasacji nie można odmówić zasadności. Wprawdzie autor kasacji nie dostrzegł, że przepis art. 328 § 2 kpc w postępowaniu apelacyjnym znajduje zastosowanie odpowiednio, oraz że powołanie się na ten przepis w kasacji zasadniczo wymaga wskazania także art. 391 kpc, to jednak wobec braku wątpliwości co do zakresu i treści rozważanego zarzutu należało uznać jego oznaczenie za dostateczne.
Rację ma kasator kiedy zarzuca, że odnośnie do ustalenia, iż pieniądze, które wnioskodawczyni otrzymała od rodziców w zamian za rezygnację z przyjęcia weselnego mogą być traktowane jako prezent ślubny, zaskarżone orzeczenie nie zawiera wskazania dowodów, na których Sąd Wojewódzki się oparł ani wskazania przyczyn, dla których Sąd ten odrzucił pozostałe dowody. Również ustalenie, że motorower „Jawa” został kupiony tylko częściowo za pieniądze otrzymane przez wnioskodawczynię od rodziców, a także, że pieniądze uzyskane z jego sprzedaży zostały przeznaczone na bieżące potrzeby rodziny poczynione zostało w zaskarżonym orzeczeniu bez jakiegokolwiek nawiązania do dowodów mających stanowić oparcie dla tego ustalenia.
Powyższe uchybienia Sądu Wojewódzkiego nie pozwalają odeprzeć twierdzenia skarżącej, że pieniądze, o których mowa oraz motorower stanowiły jej majątek odrębny, który został spożytkowany bez jej zgody przez uczestnika na cele nie związane z potrzebami rodziny, oraz, że dowodem na to są jej zeznania i że w tym wyraża się istotny wpływ ww. uchybień na wynik sprawy.
Z tego względu Sądu Najwyższy, działając na mocy przepisów art. 393[13] kpc uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Pozostałe zarzuty kasacji były bezzasadne. W sytuacji, gdy Sąd Wojewódzki w ogóle nie oceniał wiarygodności ani mocy dowodów zebranych w sprawie, zarzut naruszenia w zaskarżonym wyroku przepisu art. 233 § 1 kpc był bezprzedmiotowy. Również nie znajdował zastosowania w rozpoznawanej sprawie przepis art. 322 kpc, który dotyczy roszczeń z innych tytułów aniżeli zwrot wydatków i nakładów dotyczących majątku wspólnego i majątków odrębnych stron po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Co do ewentualnych zaś przesunięć pomiędzy majątkami odrębnymi stron, na tle których roszczenia o zwrot mają charakter odszkodowawczy, to w stanie faktycznym dotychczas ustalonym tego rodzaju przesunięć Sąd Wojewódzki w zaskarżonym orzeczeniu nie stwierdził.
Odnośnie do powołanego w kasacji przepisu art. 385 kpc należy zauważyć, że przepis ten wyraża jedynie ogólnie funkcję kontrolną sądu drugiej instancji, wobec czego, bez powiązania z przepisami traktującymi o konkretnych obowiązkach sądu drugiej instancji, którym zaskarżone orzeczenie miałoby uchybiać, przepis art. 385 kpc nie może samodzielnie stanowić podstawy zarzutu naruszenia przepisów postępowania.
Zarzuty kasacji oparte na podstawie przewidzianej w art. 393[1] pkt 1 kpc nie zasługiwały na uwzględnienie już tylko z tej racji, że autor kasacji nie wskazał w czym by się wyrażać miało mylne rozumienie w zaskarżonym wyroku treści lub znaczenia przepisów art. 6 kc i art. 45 kro, a tylko na tym, nie zaś na błędnym wnioskowaniu o skuteczności dowodzenia przez stronę jej racji – jak to ujęto w kasacji – polegać może błędna wykładnia prawa materialnego. Jednakże, wobec tego, że kasacja znajdowała usprawiedliwienie w związku z zarzutem naruszenia art. 328 § 2 kpc, brak zasadności pozostałych zarzutów nie wpływał na ocenę zaskarżonego postanowienia jako podlegającego uchyleniu.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ