Postanowienie SN III CRN 330/83 z dnia 16 stycznia 1984 r.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna
z dnia 16 stycznia 1984 r.
III CRN 330/83
Przyznanie w sprawie o podział majątku wspólnego uprawnienia związanego ze specjalnym rachunkiem przedpłat na nabycie samochodu osobowego – otwartym na imię jednego małżonka – drugiemu z nich nie stanowi przeniesienia ani cesji tego uprawnienia na inną osobę (§ 3 ust. 2 pkt 1 uchwały Nr 49 Rady Ministrów z dnia 26 lutego 1981 r. w sprawie sprzedaży samochodów osobowych dla ludności oraz rozwoju zaplecza motoryzacji M. P. 1981 r. Nr 7 poz. 59 i pkt 1 postanowień umownych Powszechnej Kasy Oszczędności.
Uzasadnienie

W rewizji nadzwyczajnej od postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 2 czerwca 1982 r. wydanego w sprawie z wniosku Teresy M. z udziałem Jerzego M. o podział majątku wspólnego, złożonej w interesie wnioskodawczyni i na skutek jej podania, Minister Sprawiedliwości zarzucił, że zostało ono wydane z rażącym naruszeniem art. 355 § 1 kpc w związku z art. 223 § 2 i art. 203 § 4 kpc oraz naruszeniem interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Na podstawie art. 417 § 1 kpc w rewizji tej wniesione o uchylenie powyższego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla m.st. Warszawy. W uzasadnieniu podniesiono, że Sąd ten, dopuszczając do zawarcia ugody, w wyniku której wnioskodawczyni miała otrzymać książeczkę samochodową z wkładem i związanym z nim prawem nabycia samochodu, uczestnik zaś odpowiednią spłatę, nie miał na względzie ograniczeń obrotu składnikiem majątku będącego przedmiotem tej ugody, i to zarówno ze względu na uniemożliwienie obchodzenia prawa, jak i z punktu widzenia interesu zainteresowanych. W rezultacie ugoda okazała się niewykonalna wskutek odmowy przeniesienia przez Narodowy Bank Polski praw na rzecz wnioskodawczyni, co godzi w powagę wymiaru sprawiedliwości, a tym samym narusza interes PRL, jak również uzasadniony interes wnioskodawczyni.
Nie znajdując podstaw do uwzględnienia tej rewizji, Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna oparta została na założeniu, że sama zasada ugodowego rozstrzygnięcia o podziale wskazanego przez strony składnika ich wspólnego majątku nie budzi zastrzeżeń, natomiast nie uwzględniono przy tym, że stosownie do § 3 ust. 2 pkt 1 uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 26 lutego 1981 r. w sprawie sprzedaży samochodów osobowych dla ludności oraz rozwoju zaplecza motoryzacji (M. P. 1981 r. Nr 7 poz. 59) uprawnienia z tytułu specjalnego rachunku przedpłat na nabycie samochodu nie mogą być przeniesione na inną osobę, z wyjątkiem przejścia prawa w drodze nabycia spadku. To podstawowe założenie nie jest jednak trafne.
Stosownie do art. 203 § 4 w związku z art. 223 § 2 kpc Sąd Rejonowy mógł uznać zawarcie przed nim ugody za niedopuszczalne m.in. wówczas, gdyby była ona niezgodna z prawem. Dla tej oceny decydujące znaczenie ma przede wszystkim analiza przepisów odnoszących się do przedmiotu postępowania, jakim był podział majątku wspólnego. Nie było rzeczą sporną między uczestnikami, że uprawnienia związane z otwartym na imię uczestnika postępowania specjalnym rachunkiem przedpłat na nabycie samochodu osobowego stanowiły ich dorobek (art. 32 § 1 kro). Z chwilą ustania między nimi wspólności ustawowej każde z nich mogło domagać się podziału majątku, który był objęty tą wspólnością, w szczególności przez przyznanie poszczególnych składników jednemu z nich (art. 46 kro w związku z art. 1035 i art. 212 § 2 kc, a także art. 688 w związku z art. 622 i art. 624 kpc).
Prawidłowa wykładnia tych przepisów musi prowadzić do wniosku, że przyznanie małżonkowi w sprawie o podział majątku wspólnego uprawnienia związanego ze specjalnym rachunkiem przedpłat na nabycie samochodu osobowego, otwartym na imię drugiego z małżonków, ale stanowiącego ich dorobek, nie stanowi przeniesienia na inną osobę tego uprawnienia, o jakim mowa w § 3 ust. 2 pkt 1 uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 26 lutego 1981 r. w sprawie sprzedaży samochodów osobowych dla ludności oraz rozwoju zaplecza motoryzacji (M. P. 1981 r. Nr 7 poz. 59), ani cesji, o jakiej mowa w punkcie I postanowień umownych Powszechnej Kasy Oszczędności.
Wprowadzenie w powołanej uchwale Rady Ministrów zasady niezbywalności uprawnień z tego rachunku do nabycia samochodu miało na celu, jak wynika ze wstępnej części uchwały, racjonalizację systemu sprzedaży samochodów osobowych dla ludności, a więc m.in. uniemożliwienie wykorzystywania wniesionych przedpłat na nabycie samochodu dla celów spekulacyjnych.
Pomijając rangę tego aktu prawnego, nie było jego intencją wprowadzenie zmian do ustawowego unormowania charakteru majątku wspólnego, zgodnie z którym uprawnienia z tego rachunku przysługują z mocy prawa także małżonkowi, który nie został wymieniony przez bank w potwierdzeniu przyjęcia przedpłaty na nabycie samochodu. Przyjęcie odmiennej wykładni prowadziłoby do przypadkowych skutków w toku podziału majątku wspólnego, w zależności od tego, na imię którego z małżonków przedpłata została dokonana. Wynik taki oznaczałby niedopuszczalne ograniczenie Sądu dokonującego podziału majątku wspólnego.
Zbliżone zagadnienie powstało już w praktyce na tle literalnego brzmienia art. 144 § 1 ustawy o spółdzielniach i ich związkach, według którego spółdzielcze prawo do lokalu przysługujące członkowi spółdzielni mieszkaniowej (obecnie lokatorskie) było prawem niezbywalnym. Zgodnie także z poprzednim orzecznictwem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tezy III uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30 listopada 1974 r. III CZP 1/74, zawierającej wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu (OSNCP 1975/3 poz. 37), uznał wówczas, że ważne względy natury społecznej nakazują przyjęcie, że zasada niezbywalności tego prawa do lokalu nie odnosi się do przesunięć majątkowych między małżonkami dokonywanych w toku postępowania o podział majątku wspólnego. Doprowadziło to do wniosku, że sąd może przyznać jednemu z małżonków to wspólne dotychczas prawo.
Wykładnia ta ma pełne odniesienie do sytuacji, jaka miała miejsce w sprawie niniejszej. Żadne bowiem względy – zarówno prawne, jak i społeczne – nie sprzeciwiają się ustaleniu przez byłych małżonków lub rozstrzygnięciu przez sąd, któremu z nich przypadnie w wyniku podziału majątku wspólnego uprawnienie ze specjalnego rachunku przedpłat, w tym także do nabycia samochodu.
Odmienne stanowisko Narodowego Banku Polskiego, bezkrytycznie powtórzone w rewizji nadzwyczajnej, nie może być uznane za prawidłowe. Tym samym zaskarżone orzeczenie nie tylko nie narusza rażąco powołanych przepisów prawa, ale jest z tym prawem zgodne w całej pełni. Dlatego też Bank ten powinien zrealizować postanowienie zawarte w ugodzie zaaprobowanej tym orzeczeniem (art. 365 § 1 kpc), a rewizja nadzwyczajna nie podlega uwzględnieniu (art. 421 § 1 kpc).
Na tle wywodów uczestnika postępowania w toku rozprawy przed Sądem Najwyższym ubocznie należy podnieść, że ze względu na intencje rewizji nadzwyczajnej i brak skutecznych podstaw prawnych nie może on wykorzystać faktu jej wniesienia do zmiany na swoją korzyść sposobu rozstrzygnięcia o dziale tego składnika majątku wspólnego w zawartej ugodzie.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ