Postanowienie SN II CR 432/83 z dnia 17 stycznia 1984 r.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna
z dnia 17 stycznia 1984 r.
II CR 432/83
Zgodnie z art. 211 zdanie 1 kc każdy z małżonków może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział polegający na przyznaniu każdemu z nich, w miejsce ich wspólnego dotychczas lokalu mieszkalnego, innego odpowiednio mniejszego lokalu. Natomiast żaden przepis, w tym i art. 211 zdanie 1 kc nie wymaga, żeby oboje małżonkowie musieli żądać zniesienia współwłasności przez taki podział. Stąd wydaniu postanowienia uwzględniającego przytoczone żądanie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że drugi z małżonków nie wyraża zgody na ten podział.
O sposobie zniesienia współwłasności (art. 42 i art. 46 kro w związku z art. 1035 oraz art. 212 § 2 i art. 211 kc) sąd rozstrzyga w sprawie o podział majątku wspólnego. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział tego majątku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie co do sposobu zniesienia współwłasności (art. 567 § 3 w związku z art. 688 i art. 618 § 2 kpc).
Uzasadnienie
W sprawie jest bezsporne, że w 1978 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa przydzieliła Antoniemu K. lokal mieszkalny M-5 o powierzchni użytkowej powyżej 70 m2 na warunkach lokatorskiego prawa do tego lokalu, przy czym zamieszkali w nim także jego żona Elżbieta oraz ich małoletni syn.
W lutym 1979 r. Elżbieta K. wytoczyła powództwo o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. W porozumieniu z dnia 10 września 1979 r. strony uzgodniły, że po uzyskaniu rozwodu zamienią lokal mieszkalny obecnie zajmowany na dwa inne lokale. Wyrokiem z dnia 12 września 1979 r. Sąd Rejonowy orzekł rozwód, powierzył matce wykonywanie władzy rodzicielskiej nad synem, przyznał powódce prawo korzystania z dwóch większych pokoi, a pozwanemu – z dwóch mniejszych.
W maju 1982 r. Elżbieta K. wystąpiła o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi lokatorskie prawo do lokalu, przez przyznanie jej tego prawa, uzasadniając swój wniosek m.in. tym, że „jest w ciąży i chciałaby swobodnie realizować swoje dalsze plany życiowe”. Uczestnik domagał się zobowiązania ich obojga do zamiany dotychczasowego lokalu mieszkalnego na dwa inne, ale wnioskodawczyni oświadczyła, że nie wyraża zgody na zmianę i sprzeciwia się zamianie.
W dniu 26 października 1982 r. Antoni K. wystąpił w odrębnym postępowaniu o wydanie z mocy art. 199 kc orzeczenia zastępującego zgodę Elżbiety K. na dokonanie czynności umożliwiającej rozporządzenie wspólnym lokalem mieszkalnym, przy czym postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego uległo zawieszeniu. Na podstawie art. 18 § 1 kc Sąd Rejonowy przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu, a ten Sąd postanowieniem z dnia 15 lipca 1983 r. upoważnił Antoniego K. do złożenia w Spółdzielni Mieszkaniowej w imieniu Elżbiety K. podanie o zamianę dotychczas wspólnego lokalu na dwa mniejsze.
Od powołanego postanowienia Elżbieta K. wniosła rewizję.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W uzasadnieniu III tezy uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30 listopada 1974 r. zawierającej wytyczne w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego (III CZP 1/74 OSNCP 1975/3 poz. 37), zajęto stanowisko, że z reguły najbardziej właściwym sposobem zniesienia współwłasności, aktualnym także w sprawie o podział majątku wspólnego, do którego należy lokatorskie prawo do lokalu, jest przyznanie przedmiotu podziału jednemu z małżonków (art. 42 i art. 46 kro w związku z art. 1035 i art. 212 § 2 kc).
Jednakże w dwóch ostatnich akapitach uzasadnienia III tezy powołanych wytycznych uznano za możliwe przyznanie każdemu z małżonków, w miejsce ich dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego, innych odpowiednio mniejszych lokali, tzn. przyjęto surogat podstawowego sposobu zniesienia współwłasności, jakim jest podział fizyczny (art. 42 i art. 46 kro w związku z art. 1035 i art. 211 zdanie 1 kc).
Zgodnie z art. 211 zdanie 1 kc każdy z małżonków może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział polegający na przyznaniu każdemu z nich, w miejsce ich dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego, innych odpowiednio mniejszych lokali. Natomiast żaden przepis, w tym art. 211 zdanie 1 kc, nie wymaga, żeby oboje małżonkowie musieli żądać zniesienia współwłasności przez taki podział. Stąd wydaniu postanowienia uwzględniającego przytoczone żądanie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że drugi z małżonków nie wyraża zgody na ten podział. W szczególności w sytuacji, gdy jeden z małżonków żąda przyznania każdemu z nich innych lokali, nie zachodzi potrzeba uzyskania zgody drugiego małżonka, który nie mając na względzie zasługujących także na ochronę potrzeb pierwszego, sprzeciwia się podziałowi, licząc, że otrzyma dotychczas wspólny, a więc większy lokal. Dlatego wzmianka zawarta w ostatnim akapicie uzasadnienia III tezy wytycznych co do wyrażenia „zgody” przez „zainteresowanego małżonka” dotyczy jedynie tego małżonka, który żąda podziału polegającego na przyznaniu każdemu z nich innych lokali.
Zniesienie współwłasności przez podział jest z wielu przyczyn szczególnie pożądane (np. nie prowadzi do zasądzenia wysokich, często nierealnych spłat), ale może nastąpić tylko w porozumieniu ze spółdzielnią mieszkaniową, mianowicie jeżeli oferuje ona w miejsce dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego dwa inne odpowiednio mniejsze lokale. W takim wypadku sąd zobowiązuje spółdzielnię do wydania przydziałów na zaoferowane przez nią lokale. Oporny małżonek będący członkiem spółdzielni, który odmówiłby zajęcia przydzielonego mu lokalu, zostałby z niej wykreślony, a małżonkowi nie będącemu członkiem lokal nie mógłby być przydzielony, prawo zaś do dotychczas wspólnego lokalu wygasłoby.
Z tego, co przedstawiono, wynika m.in., że są różne sposoby zniesienia współwłasności, aktualne także w sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. Jednakże o sposobie zniesienia współwłasności (art. 42 i art. 46 kro w związku z art. 1035 oraz art. 212 § 2 i art. 211 kc) sąd rozstrzyga w sprawie o podział majątku wspólnego. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział tego majątku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie co do sposobu zniesienia współwłasności (art. 567 § 3 w związku z art. 688 i art. 618 § 2 kpc).
W czasie trwania postępowania o podział majątku wspólnego Antoni K. wszczął odrębną sprawę co do jednego ze sposobów zniesienia współwłasności, mianowicie przewidzianego w art. 211 zdanie 1 kc. Skoro zaś w toku sprawy o podział majątku wspólnego nie jest to dopuszczalne, zaskarżone postanowienie ulega uchyleniu, a wniosek – odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2, art. 388 § 3 kpc).
Mylne odczytanie ostatniego akapitu uzasadnienia III tezy wytycznych co do „zgody” zainteresowanego małżonka jest dość powszechne. Stanowiło ono główną przyczynę wszczęcia odrębnej sprawy. Obciążenie kosztami postępowania w tej sprawie wyłącznie Antoniego K. byłoby niesłuszne. Toteż sięgnięto do art. 102 kpc.
Orzeczono więc jak w sentencji.

Call Now ButtonZADZWOŃ TERAZ